آسنات صادقیان /به امید چندی فرار از هجمههای گستردهی زندگی و دغدغههای اجتماعی شاید سینمای کمدی بتواند برای خنداندن، تاثیرگذاری عاطفی و تفکر لحظهای کوتاه مدت یک نسخه باشد؛ با تماشای تبلیغات پرزرق و برق، اسامی فیلمسازان و بازیگران نامآشنا، ترغیب میشویم به سینما برویم و آن فیلم را تماشا کنیم؛ ولی اغلب موارد با چیزی روبرو میشویم که با آنچه تصور میکردیم تفاوت فاحشی دارد و از تصوارتمان بسیار فاصله دارد؛ بهویژه اگر فیلم طنز (کمدی) باشد.
این روزها که فیلم «زودپز» بهعنوان یک فیلم کمدی پرفروش برروی پرده سینما درحال اکران است؛ میشود قدری دقیقتر در مورد آن صحبت کرد.
از منظر روانشناسی نیاز انسان به شادی و خندیدن بدویترین دلیل شکلگیری رویکرد «طنزآلود» به امور است. همانند رسانههای قدیمیتر دراماتیک (ادبیات و تئاتر)، سینما نیز این نیاز سطحی اما واقعی بشری را دستمایه قرار میدهد. اینگونه نمایشها و فیلمها در ظاهر با هدف خنده و تفریح مخاطب اجرا میشود اما بیشتر آنها زیر پوستهی طنزآلود و خندهدارشان، مسائلی جدی و گاه عمیق را بازتاب میدهند.
سینمای کمدی در ایران به مرور و بهخصوص در دههی اخیر باب نوعی بیقیدی، عبور و زیرپا گذاشتن اعتبار اندیشه و تفکر و رسیدن به سطح ابتذال فرهنگی را باز کرده است. سینمایی که برپایهی کلیشه جنسی استوار است و موضوعی را انتخاب و کیسهای دوخته است برای خالی کردن جیب مخاطب و پرکردن جیب خودش!
«زودپز» ماجرایی را در زمان بمباران موشکی تهران روایت میکند؛ که در آن افرادی در یک منزل به حکم خویشاوندی و البته با عقاید مختلف زندگی میکنند. مثلاً یک کلاهبردار و احتکار کننده مواد و...، دو باجناق با بازی محسن تنابنده و نوید محمدزاده، زنی که آن کلاهبردار محتکر از او سفته دارد و برای بدهی قرار است با همملاقات عاشقانه! داشته باشند، روزبه حصاری در نقش فرمانده پایگاه و یک بسیجی دوران انقلاب و... که همگی با تضادهای فکری و عقیدتی مختلف گرد هم جمع آمدند.
فیلمنامهنویس میخواهد این تضادهای فکری را بستر خلاقیتهای طنزآلود کند اما همین جمع اضداد فکری و دینی، در دل خود همچون یک نرمافزار نفوذی؛ بهصورت ناملموس و از راه شناختی و نفوذ به ذهن، موضوع امر بهمعروف و نهی از منکر را و البته اعتبار عقاید فرهنگی و دینی را هدف قرار داده است.
«زودپز» درست شبیه سایر کمدیهای مبتذل این دهه، برای پیشبرد اهداف خود از روشی ساده بهره میبرد؛ با شکستن هنجارها و تکرار شوخیهای جنسی به صورت مکرر و پروبال دادن بیش از حد به آن برای جذب مخاطب؛ فیلمنامهای بیمحتوا و کمجان و نخنما را به خورد مخاطب میدهد و از آن طرف با بهره جستن از چهرههایی بهنام در بازیگری که توانسته توجه مخاطب را به خود جلب کند. رامبد جوان و محسن تنابنده چهرههایی هستند که در ژانر طنز توانستهاند مخاطبینی را با خود همراه کنند. از طرف دیگر نوید محمدزاده به تنهایی یکی از ستونهای جذب مخاطب در این سالها شده است!
فیلم «زودپز» فرهنگ مقاومت مردم کشورمان، رشادت و استقامت مردم در مقابل بمبارانها و جنگ تحمیلی را نادیده گرفته و با تصویرسازی غلط از بزدلی و ترس مردم در بمباران روایت کرده است. زودپز با نشان دادن چهرههای انقلابی و تصورات ذهنی نازل و رویاپردازی درمورد آنها (صیغه کردن خواهر زن و.. )، زیرکانه ماهیت شخصیتهای مذهبی و انقلابی را به بهانه طنزآلود کردن داستان، زیر سوال برده و رشادت و ایثار افراد آن زمان را به موضوعی سخیف بدل کرده است. فیلم کمدی زودپز ناظر بر فرهنگ پست (low culture) است؛ که توسط نهاد مربوطه مجوز گرفته است. یکی از عواقب نمایش پی در پی اینگونه فیلمهای مبتذل و غیر اخلاقی که در تضاد با فرهنگ اصیل ایرانی است، بی اعتبار کردن نهادهای فرهنگی و مجوزهای وزارت ارشاد است.
ضمن اینکه از نظر عموم بینندگان فیلمنامه «زودپز» خالی از چند پیام و حتی محتوای ساده و در عین حال عبور از فرهنگ غنی ایرانیست.