فیلم مستند «ضد قهرمان» مهمترین محصول سازمان هنری و رسانه‌ای اوج در هجدهمین جشنواره فیلم مستند «سینما حقیقت» پخش شد و با استقبال بالایی که از آن شد در زمره مهم‌ترین‌های جشنواره قرار گرفت. عارف افشار که مستند پرسروصدای «برزخی‌ها» را در کارنامه داشت، ضد قهرمان را کارگردانی کرده است. این فیلم قرار بود سال گذشته در جشنواره پخش گردد که بدلیل اختلافات پیش آمده بر سر اصلاحات به امسال موکول شد.
ضد قهرمان به سراغ اتفاقات حاشیه‌دار اوایل انقلاب و شرایط پر التهاب آن زمان رفته است. دو قطبی صادق خلخالی با شهید بهشتی و شهید قدوسی سوژه اصلی فیلم است. قصد کارگردان این فیلم همچون فیلم قبلی‌اش یعنی برزخی‌ها، بازنمایی اتفاقات، افراد و شرایط گذشته در امروز جامعه است و به نوعی علاقه دارد حرف‌ها و تحلیل‌های امروزش را در دل وقایع گذشته و تمسک به عملکرد افراد در دل تاریخ بزند.
در این فیلم با افرادی نظیر، آقایان ناطق نوری، عطریانفر، حمید روحانی، رفیق‌دوست، منتجب‌نیا، پورمحمدی، فرزند شهید قدوسی و...در مورد صادق خلخالی و شخصیت شهید بهشتی و شهید قدوسی و شرایط آن دوره زمانی مصاحبه انجام شده است.
خلخالی در این فیلم نماینده طیف «تندروها» و شهید بهشتی و قدوسی در مقابل، افراد «میانه‌رو» معرفی می‌شوند.
تقریبا تمامی افراد ذکر شده خلخالی را فردی افراطی و تندرو می‌دانند و تنها در این میان نظر انتهایی محمد عطریانفر این است که در مورد او بزرگنمایی شده و آن‌طور هم که گفته می‌شود نیست.
اما نقدهایی که به این فیلم وارد است فراتر از بررسی شخصیت خلخالی و واکاوی آن دوره از تاریخ است. نقد وارده به ضد قهرمان گزاره‌های مطرح شده و بازنمایی امروزی از این فیلم است.
- ادعای حمایت سیداحمد خمینی از خلخالی حتی پس از مخالفت و نظر منفی امام خمینی رحمت‌الله و بطلان حکمشان به خلخالی
- طرفداری مردم و جوانان انقلابی آن برهه‌ی زمانی از «خشونت» و قهرمان دانستن خلخالی و القا و تعمیم آن به مردم انقلابی امروز
- بازنمایی شرایط زمانی گذشته در امروز جامعه ایران از منظر مجازات نادرست افراد بخصوص اعدام
افشار در این فیلم مدعی است که حاج «احمد آقا» به همراه «بنی صدر» بصورت مستقیم از خلخالی حمایت می‌کنند. گزاره حمایت «بیت امام» از خلخالی بدون نام بردن از سید احمد در کلام دو نفر از افراد مصاحبه شونده در فیلم شنیده می‌شود و در صحنه بعدی فیلم، با استفاده از نریشن و نمایش تصویر حاج احمد آقا، ایشان بصورت مستقیم به عنوان فرد حمایت کننده از بیت معرفی می‌شود! اما هیچ سند و مدرک معتبری بجز ادعای کلی دو نفر در فیلم در این باره، ارائه نشده و بیشتر شبیه افشاگری‌های مبتنی بر شنیده‌هاست! که این روزها هم بسیار دیده می‌شود!
از طرفی مقایسه دو برهه زمانی و نتیجه‌گیری بدون در نظر گرفتن تمام متغیر‌ها و شرایط زمانی کار صحیحی نیست. افشار همان‌گونه که در مستند برزخی‌ها «به غلط»، نوع برخورد با هنرمندان در دهه شصت را به شرایط زمانی حال تعمیم داد بود، در این فیلم نیز شرایط اوایل انقلابِ جامعه، مردم و مسئولان ایران را نیز به حال حاضر پیوند زده و نتایج حاصل از تحلیل خود را به تصویر کشیده است.
آنچه در این میان اهمیت دارد شرح این نوع نگاه است و در این یادداشت قصد پرداختن به درستی و نادرستی نظرات راجع به خلخالی نیست زیرا برای قضاوت درستِ این فرد باید تمام شرایط را در نظر گرفت و با نگاه جامع و کامل به موضوع پرداخت، اصلا فرض می‌کنیم که نظرات منفی راجع به وی کاملا درست است و از آن عبور می‌کنیم. همچنین قصد نداریم انکار کنیم که امروزه نیز مسئولینی همانند توصیفاتی که درباره خلخالی گفته می‌شود در کشور نداریم. اما راجع به برچسب زدن و مشابهت‌سازی مردم و جوانان موسوم به طیف انقلابی حرف بسیار است.
در این باب سخنان «مقام معظم رهبری» درباره جوانان انقلابی و گوشزد درباره طعنه و کنایه به آنان پیش روی ماست.
«از ادبیّات دشمن استفاده نکنید. دشمنان انقلاب از روز اوّل آمدند تعبیر ادبیّات تندرو و میانه‌رو را مطرح کردند؛ فلانی تندرو است، فلان جریان تندرو است، فلان جریان میانه‌رو است. آن روز، از همه تندروتر هم از نظر آنها امام بزرگوار بود؛ امروز هم از همه تندروتر، به نظر آنها این بنده‌ی حقیر هستم.
میانه‌رو حرف قشنگی است امّا اسلام این‌جوری حرف نمیزند؛ بفهمیم معارف اسلامی را. اسلام، طرفدار میانه و طرفدار «وسط» است: وَ کَذلِکَ جَعَلنٰکُم اُمَّةً وَسَطًا. امّا «وسط» در اسلام چیست؟ در مقابل تندرو است؟ نه، «وسط» در مقابل منحرف است: اَلیَمینُ وَ الشِّمالُ مَضَلَّةٌ وَ الطَّریقُ الوُسطی‌ٰ هِیَ الجادَّة؛(۴) این نهج‌البلاغه است. راه میانه یعنی راه مستقیم، راه جادّه. اگر از این راه مستقیم منحرف شدید -چه به این طرف و چه به آن طرف- این غیر میانه است. پس در مقابل میانه‌رو تندرو نیست؛ در مقابل میانه‌رو منحرف است. آن کسی میانه‌رو نیست که منحرف از راه و منحرف از جادّه است؛ امّا در جادّه، بعضی‌ها تندتر میروند و بعضی‌ها کندتر میروند.
آن روز، از همه تندروتر هم از نظر آنها امام بزرگوار بود؛ امروز هم از همه تندروتر، به نظر آنها این بنده‌ی حقیر هستم.
میانه‌رو حرف قشنگی است امّا اسلام این‌جوری حرف نمیزند؛ بفهمیم معارف اسلامی را. اسلام، طرفدار میانه و طرفدار «وسط» است: وَ کَذلِکَ جَعَلنٰکُم اُمَّةً وَسَطًا. امّا «وسط» در اسلام چیست؟ در مقابل تندرو است؟ نه، «وسط» در مقابل منحرف است: اَلیَمینُ وَ الشِّمالُ مَضَلَّةٌ وَ الطَّریقُ الوُسطی‌ٰ هِیَ الجادَّة؛(۴) این نهج‌البلاغه است. راه میانه یعنی راه مستقیم، راه جادّه. اگر از این راه مستقیم منحرف شدید -چه به این طرف و چه به آن طرف- این غیر میانه است. پس در مقابل میانه‌رو تندرو نیست؛ در مقابل میانه‌رو منحرف است. آن کسی میانه‌رو نیست که منحرف از راه و منحرف از جادّه است؛ امّا در جادّه، بعضی‌ها تندتر میروند و بعضی‌ها کندتر میروند.
تند رفتن در صراط مستقیم چیز بدی نیست؛ سابِقوا اِلی مَغفِرَةٍ مِن رَبِّکُم؛ جلوتر بروید. آنهایی که امروز در بیرون از مرزهای کشور میگویند تندرو، مقصودی دارند و معنایی مورد نظرشان است. دوستان ما و برادران ما در داخل مراقب باشند آنچه مقصود او است تکرار نکنند. آنهایی که میگویند تندرو، منظورشان کسانی است که در راه انقلاب مصمّم‌تر و پایدارترند؛ حزب‌اللّهی‌ها را میگویند تندرو. میانه‌رو [هم] کسی است که در مقابل آنها تسلیم باشد». ۱۳۹۴/۱۲/۰۵
بیانات در دیدار مردم نجف‌آباد
از طرفی حامی خشونت نامیدن مردم آن دوره زمانی و همچنین حال حاضر ایران، جفا در حق مردمی‌ست که در پی «عدالت» بوده و هستند و نه بدنبال خشونت!!
از مردم رنج کشیده و سرکوب شده در زمان طاغوت و اندک زمان پس از آن چه انتظاری جز توقع تحقق عدالت و مجازات افراد ظالم می‌توان داشت؟! قطعا منظور نگارنده توجیه و طرفداری از مجازات‌های احتمالی خطای آن دوره زمانی با وجود التهابات موجود نیست اما بطور مثال چرا نباید از مردم انتظار داشت که از برخورد قاطع خلخالی با «قاچاقچیان» مواد مخدر که از زمان پهلوی نیز آرزو بود، استقبال نکنند؟!
بنابراین برچسب خشونت زدن به مردم مظلوم اوایل انقلاب و اکنونِ ایران خطاست!
چرا و بر اساس چه منطقی می‌توان مردم روزگار کنونی که توقع اشد مجازات برای فرد، مسئول و قماش فاسد و برهم زننده نظم و امنیتشان را دارند را طرفدار خشونت نامید؟!
آیا از نظر سازمان اوج و عارف افشار برخوردهای حاکمیتی امروزه چه در مجازات اعدام و چه در سایر مجازات‌ها بصورت کلی بدور از قانون است؟!. طبیعی است که مقصود انکار وجود تشخیص خطا و رانت در زمان حال و از آن سو اهمال و انفعال نیست و برآیند مد نظر است.
من حیث المجموع انتقاد به مسئولین در راستای تصحیح رفتار و عملکردشان قابل قبول و لازم است اما گزاره‌های خطایی که در فیلم ضد قهرمان مطرح شده نیاز به واکاوی بیشتری برای نتیجه‌گیری داشت که در این فیلم صورت نپذیرفته است.
کارگردان ضد قهرمان اگر چه جسارت خرج داده اما با تحلیل ناقص و مشابهت‌نمایی نادرست ادعاهای ناصوابی کرده که نیاز بود سازمان اوج دقت بیشتری در این باره صرف نماید.
