رضا قریبی /مستند عبای سوخته در نوزدهمین جشنواره «سینما حقیقت» در پردیس ملتِ تهران روی پرده رفت. نام فیلم اشاره مستقیم به ماجرای چندروز قبل از شهادت شهید بهشتی دارد، همسر شهید بهشتی ماجرا را اینگونه روایت میکند؛ نیمه شعبان بود و می خواستیم به اصفهان برویم. آقای بهشتی قبل از حرکت به دیدار امام رفت. وقتی برگشت مثل دیدارهای قبلی خوشحال و سرحال نبود و ناراحتی را می شد در چهره ایشان مشاهده کرد.
پرسیدم: «طوری شده؟» گفتند: «امام سفارش کردند به این مسافرت نروم و از خودم بیشتر محافظت کنم.» و ادامه دادند: «امام خوابی برای من دیده اند.» خیلی سعی کردم بفهمم امام چه خوابی دیده اند، ولی آقا چیزی نگفتند.
وقتی حادثه هفت تیر اتفاق افتاد و آقای بهشتی و یارانش به شهادت رسیدند، همسر امام در مراسم ختم، جریان خواب امام را برایم تعریف کردند و گفتند: «امام خواب دیده بودند عبایشان سوخته است. به همین دلیل به آقای بهشتی سفارش کرده بودند بیش تر مراقب باشند.» و گفته بودند: «شما عبای من هستید که در خواب سوخته بود.»
🔸 مهدی فارسی؛ کارگردان فیلم بهخوبی توانسته از این تعبیر خواب، هم یک مستند جذاب تولید کند و هم بهخوبی توانسته مظلومیت این شهید را با وجود جایگاه رفیعی که در نظر امامِ انقلاب داشتند به نمایش بگذارد.
اثر منتسب به سازمان اوج است و تهیه کننده آن اباذر صالحیان و رضا ابوالحسنی نویسنده است. این فیلم به زمانه و فعالیتهای سیاسی_انقلابی شهید بهشتی پرداخته؛ بازهای که عوامل فیلم برای روایت زندگی سیدمحمد حسینی بهشتی انتخاب کردهاند از سال ۵۷ تا سال ۶۰ در محله سرچشمه و جلسهای که حزب جمهوری اسلامی تشکیل شده بود و به این شهادت این شهید عزیز منجر میشود پرداخته، میتوان گفت بازه فیلم تمرکز را بر چالشهای شهید بهشتی با جریانهای ملیمذهبی از جمله جریانهای مهندس بازرگان و از طرفی با جریانهای چپ مثل جریان سازمان مجاهدین و در رأس آن، رجوی درگیر است که نهایتاً بهواسطه تشکیلات او به شهادت میرسد.
از طرفی درگیریهای بنیصدر با ایشان را بهنمایش میگذارد.
🔸 «عبای سوخته» از این جهت که از منابع آرشیوی و از طرفی از مصاحبه با اشخاصی که در آن دوره زیست داشتند در تولید بهره جسته، اصل را روی منبعی غنی گذاشته پس توانسته بخشی از حیات این شهید بزرگوار را بهخوبی به نمایش بگذارد.
🔸مستند از کتاب «عبای سوخته» در تولید وامگرفته؛ کتابی از موسسه فرهنگی خاکریز ایمان و اندیشه که برگهایی از زندگی شهید آیتالله سید محمد حسینی بهشتی را روایت کرده است
🔸شهید سید محمدحسین بهشتی در دوم آبان ۱۳۰۷ هجری شمسی در اصفهان چشم به جهان گشود. پدرش از روحانیان اصفهان و امام جماعت مسجد لنبان بود. او در سال ۱۳۳۰ با دریافت درجه لیسانس به قم بازگشت و در دبیرستان حکیم نظامی مشغول تدریس زبان انگلیسی شد. این شهید راست قامت تاریخ به پیشنهاد و درخواست آیت الله حائری رحمه الله و آیت الله میلانی رحمه الله به هامبورگ عزیمت و سرپرستی مسجد و تشکل مذهبی جوانان آن شهر را عهدهدار و به فعالیتهای عمیق دینی و فرهنگی پرداخت. در طی این مدت سفرهایی به عربستان، سوریه، لبنان، ترکیه و عراق(به منظور دیدار امام رحمه الله) انجام داد. سرانجام در سال ۱۳۴۹، به ایران بازگشت و به فعالیتهای علمی، فرهنگی و سیاسی روی آورد. در این مدت، چندین بار توسط ساواک دستگیر و روانه زندان شد. در آذرماه ۱۳۵۷ به فرمان امام خمینی رحمه الله شورای انقلاب را تشکیل داد و پس از پیروزی انقلاب اسلامی همواره به عنوان ایدئولوگ و رهبر در صحنههای سیاسی، اجتماعی به فعالیت میپرداخت. حزب جمهوری اسلامی را با هدف تربیت و شناسایی نخبگان سیاسی فرهنگی پایه گذاری نمود. در تدوین قانون اساسی به عنوان نایب رئیس مجلس خبرگان ایفای نقش میکرد. پس از استعفای دولت موقت در سال ۱۳۵۸، مدتی به عنوان وزیر دادگستری و سپس، از سوی امام خمینی رحمه الله به ریاست دیوان عالی کشور منصوب گردید. وی سرانجام در حین انجام وظیفه در این سمت بود که در شامگاه ۷ تیر سال ۱۳۶۰ در حین سخنرانی در تالار حزب جمهوری اسلامی بر اثر انفجار ساختمان حزب توسط منافقین به همراه کاروان ۷۲ نفره خود به خیل عظیم شهدای کربلا پیوست.
🔸مستند «عبای سوخته» با بازسازی و روایت دقیق روند مواجهه شهید بهشتی با جریانها و چهرههای سیاسی، از روزهای منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی تا زمان شهادت ایشان، تلاش میکند تصویری روشن و قابل تحلیل از نقش برجسته این چهره تاثیرگذار در ساختار سیاسی کشور ارائه دهد.
این مستند بخشی از فضای پیچیده و چندلایهای را ترسیم میکند که شهید بهشتی در آن نقشآفرینی میکرد.
🔸 این فیلم یکی از کارهای خوب این دوره از جشنواره است، با توجه به اهمیت این دوره از جشنواره درحالیکه مقام معظم رهبری اخیراً در سخنرانیهایشان به تبیین دهه شصت انقلاب توصیه فرمودند؛ این مستند میتواند یک اثر قابل قبول در زمینه تبیین انقلاب و تاریخِ سالهای پس از آن باشد، جریان نفاق که در سازمان مجاهدین به اوج خود میرسد، همچنین جریان نفاقی که در ماجرای بنیصدر مشاهده شد در این مستند بهخوبی به نمایش گذاشته شده است.
از همین رو برای امروز ما یکچنین مستندی بهخوبی از پس انتقال مفاهیم و با پردازش خوبی که فیلمساز از پس آن بهدرستی برآمده یکی از مستندهای خوب تاریخ معاصر ما خواهد بود و توصیه میشود این مستند توسط نسل جوان حتماً دیده شود تا با اتفاقات و حوادث قبل از آمدنِ امام از نوفل لوشاتو و جریانات شهید بهشتی در تظاهرات و نقش ایشان در انقلاب بیشتر مأنوس شوند.
🔸اساس یک مستند خوب پژوهشی است که باید در رابطه با تولید آن اتفاق بیوفتد، «عبای سوخته» زاییدهی یک پژوهش دقیق است که در کنار موسیقی خوب، انتخاب بازیگر مناسب که با صدای گرم خود از پس نریشن مستند برآمده، به دل مخاطب بنشیند.
از طرفی ابتدای فیلم با یک شروع خوب و همچنین در انتها با یک پایانبندی دقیق توانسته بهخوبی بخشی از مظلومیت شهید بهشتی را به تصویر بکشد و برای امروز ایران، برای کسانی که بهدنبال ولایتپذیری و بهدنبال منویات رهبر انقلاب اسلامی هستند، نشان میدهد شهید بهشتی چه انسان شریف و ولایتپذیری بودند که با وجود آماج اتهامات دشمن و حتی خودیهای بیبصیرت و کمآگاه، همچنان سکوت پیشه کرده و به حدی این اتهامات علیه ایشان بسیار بود که امام ره پس از شهادتش فرمودند: «بهشتی مظلوم زیست و مظلوم مرد»
🔸برای امروز جریان انقلابی که میخواهد در جریان ولایت باشد، صبر، تومأنینه، مدارا و در مسیر امام امروزمان حرکت کردن، آرمانی است که این مستند میتواند یک درسآموزی خوب باشد، از یک شخصیت بسیار بزرگ که با وجود تمام توانمندیهایشان در زمینه علمی، فقهی، فلسفی و حقوقی، ذوب در شخصیت امام بودند و در چارچوب کنش امام حرکت میکند. «عبای سوخته» بهخوبی نشان میدهد، جریان نفاق و جریان سازش با آمریکا تا به امروز ادامه دارد و با گذشت نزدیک به نیم قرن از انقلاب اسلامی این جریان هنوز هم دنباله رو آن جریانی است که در سالهای پس از انقلاب لطمات شدیدی به بدنه انقلاب زد.
مستند و دورهای که به آن پرداخته کار موفق در حوزه مستندهای آرشیوی و تاریخ معاصری باشد و جا دارد از مستندساز برای تولید اثری دیدنی در فضای امروز که خطوط درهم و برهمی از وقایع و برداشتها وجود دارد، قدردانی کرد.
